پوست بزرگترين عضو بدن و وظيفه آن ذخيره چربي ـ خنک نگهداشتن بدن و ساختن ويتامين D در بدن است و بدن را از عفونت، نور، از دست رفتن آب و ساير مايعات و جراحت حفاظت مي کند.
سرطان پوست بيماري است که در آن سلولهاي بدخيم از بافت پوست نشات مي گيرند و به طور نامنظم و فزاينده اي تکثير و به طريقي از سيستم ايمني و دفاعي بدن عبور مي کنند بدون اينکه موجب عکسالعمل تدافعي و تهاجمي در سيستم ايمني بدن شوند. مهمترين عامل پيشتاز و مستعد سرطان پوست، جهش در DNA سلول بر اثر اشعه ماوراي بنفش است که منجر به شروع آسيب سلول و سرطاني شدن آن مي شود.
با توجه به نوع سلول پوستي که دچار آسيب و سرطان شده است اشکال مختلفي از سرطان پوست وجود دارد که هر کدام نشانه ها و عوارض خاص خود را دارند.
شايع ترين اشکال سرطان پوست عبارتند از:
1- سرطان سلولهاي بنياني يا پايه (Basal Cell Carcinoma)
2- سرطان سلولهاي فلسي (Squamous Cell Carcinoma )
3- سرطان سلولهاي ملانوسيست ( ملانوما) ( Melanoma)
* سرطان سلول هاي بنياني
سرطان سلولهاي بنياني شايع ترين نوع سرطان پوست به شمار مي آيد و نسبت به ديگر اشکال سلولهاي سرطاني پوست خطر کمتري دارد. سرطان سلولهاي بنياني که در پايه اپيدرم (لايه خارجي پوست) قرار دارند سرعت رشد کم و آرام داشته و به ندرت گسترش مي يابند.
سبب شناسي سرطان سلولهاي بنياني پوست عبارت است از: در معرض تابش نور شديد آفتاب قرار گرفتن بدن از جمله صورت، گوشها، گردن، سر، شانه ها و پشت، تماس با مواد شيميايي مانند آرسنيک و مواد راديو اکتيو، جراحتهاي باز، سوختگي، خالکوبي و واکنشهاي حساسيتي نسبت به واکسن.
افرادي که پوست و موي روشن و چشم آبي، سبز و خاکستري دارند و همچنين اشخاصي که مشاغل آنها در فضاي باز است و به طور متوالي در معرض نور آفتاب هستند نيز از خطر بالا تري براي ابتلا به سرطان سلولهاي بنياني پوست برخوردارند.
* علائم هشدار دهنده سرطان بنياني پوست
• زخمهاي بازي که خونريزي در آن پس از سه هفته يا بيشتر ترميم نيافته باشد.
• لکه سرخ يا حساسيتي که ممکن است حالت خشکي درد و يا خارش داشته و بهبود نيابد.
• بر آمدگي شفافي که به رنگ صورتي- قرمز- سفيد است و يا در افراد با پوستهاي تيره به رنگ قهوه اي و سياه نمايان شود و گاهي با خال اشتباه گرفته مي شود.
• لکه صورتي که با حاشيه بر آمده و فرو رفتگي خشک در مرکز آن همراه است در اين مورد با رشد لکه ، رشته هاي نازک رگهاي خوني ممکن است بر سطح آن ايجاد شود.
* سرطان سلولهاي فلسي پوست
سرطان سلولهاي فلسي دومين شکل شايع سرطان پوست به شمار مي رود که مي تواند تمام بدن از جمله لايه هاي مخاطي را در بر گيرد.
اکثر اشکال سرطان سلولهاي فلسي مدتها به لايه اپيدرم محدود مي ماند و در صورت درمان نشدن به لايه هاي زيرين پوست سرايت کرده و بافتهاي ديگر را مورد تهاجم قرار مي دهد.
در معرض تابش نور شديد آفتاب قرار گرفتن اعضاي بدن مانند صورت، گردن، اطراف گوشها، پوست سر بدون پوشش مو، دست، شانه، پشت بدن و لب پايين دهان از جمله علل ابتلا به اين نوع سرطان است.
زخمهاي باز، تابش اشعه ايکس و تماس با مواد شيميايي مانند آرسنيک و فراورده هاي نفتي از ديگر عوامل ابتلا به سرطان سلولهاي فلسي پوست است. درمان توسط داروهاي سرکوبگر سيستم دفاعي بدن احتمال ابتلا به اين نوع سرطان پوست را افزايش مي دهد. نشانه هاي ابتلا به اين نوع سرطان در موارد بسيار معدودي در پوستهاي سالم ديده شده است که محققان آن را ناشي از عوامل ژنتيکي تلقي مي کنند.
* علائم هشدار دهنده سرطان سلولهاي فلسي پوست
• رشد ضايعه زگيل مانند که حالت خشکي پيدا و خونريزي کند.
• لکه فلس مانند با حاشيه نامنظم که ممکن است حالت خشکي و خونريزي داشته باشد.
• زخم بازي که خونريزي داشته و يا خشک شده و براي مدت طولاني بهبود نيافته باشد.
• وجود توده اي برآمده که مرکز آن فرو رفته و خونريزي کند. چنين توده اي ممکن است سريع بزرگ تر شود.
* ملانوما (Melanoma)
ملانوما رشد بدخيم سلولهاي ملانوسيت است. اين سلولها رنگدانه تيره پوست، مو، چشم و خالهاي بدن را توليد مي کنند. از اين رو تومورهاي ملانوما اکثراً قهوه اي و يا سياه است. ولي در موارد معدودي نيز سرطانهاي ملانوم رنگدانه توليد نکرده و به رنگ پوست صورتي- قرمز و يا بنفش ظاهر مي شوند.
ملانوما از خطرناک ترين انواع اشکال سرطان پوست بشمار مي رود. اين نوع سرطان اگر زود تشخيص داده شود درمان آن صد درصد امکان پذير است. اما چنانچه حالت تهاجمي پيدا کرده و به ساير بافتهاي بدن سرايت کند درمان آن امکان پذير نخواهد بود .
* اشکال سرطانهاي ملانوم به چهار دسته تقسيم مي شوند:
• ملانو م سطحي :(Superficial Spreading Melanoma) اين نوع ملا نوم به صورت لکه اي مسطح و يا کمي بر آمده با حاشيه نامنظم ظاهر مي شود. اين لکه ممکن است به رنگها ي قهوه اي –سياه – قرمز –آبي ويا سفيد نيز ظاهر شود.
• لنتيگو ماليگنا (Lentigo maligna)
لنتيگو ما ليگنا مانند ملانومهاي سطحي نزديک به سطح پوست رشد مي کند و همراه با سايه هاي برنزه – قهوه اي و يا قهوه اي تيره همراه است. اين سرطان به آهستگي رشد مي کند و ممکن است به ملانوم لنتيگو ماليگنا ( Lentigo maligna melanoma) که حالت تهاجمي دارد تبديل شود.
• ملانوم آکرال لنتيجينوس (Acral lentiginous melanoma)
ملانوم اکرال لنتيجينوس قبل از اينکه لا يه هاي عميق تر پوست را در بر بگيرد، ابتدا به طور سطحي رشد مي کند. اين نوع ملانوما با ساير اشکال ملانوم متفاوت است زيرا به شکل سايه هاي سياه و يا قهوه اي زير ناخنها ، کف پا و يا کف دست نمايان مي شود. اين نو ع سرطان از شايع ترين اشکال ملا نوما در بين سياه پوستان آمريکايي و آسيايي است و از جمله نادرترين اشکال ملانوما در بين سياهپوستان آفريقايي است.
• ملانوم گره اي (Nodular melanoma)
ملانوم گره اي معمولاً جنبه تهاجمي داشته و زماني تشخيص داده مي شود که سطح آن بر آمده شده است. رنگ اين گره ها اکثراً سياه و بعضي اوقات آبي، خاکستري، سفيد، قهو ه اي، برنزه، قرمز و يا همرنگ پوست است. اين نوع سرطان معمولاً در تنه، پا، دست افراد مسن و بر روي سر مردان ديده مي شود. اين نوع سرطان شديد ترين و تهاجمي ترين نوع سرطان ملانوم است.
* الگوهاي درماني سرطان پوست
تظاهرات باليني سرطان پوست در هر شخص متفاوت است از اين رو تعيين درمان مناسب بستگي به سن، وضعيت بدن، سابقه طبي بيمار، پيشرفت بيماري، سازگاري بدن بيمار با دارو و الگوهاي مختلف درماني دارد.
در مجموع الگوهاي درماني سرطان پوست عبارتند از:
• جراحي: برداشتن بافت بدخيم و کمي از بافت سالم پوست که روش معمول الگوي درماني سرطان پوست است و به اشکال مختلف انجام مي شود و عبارتند از:
-کرايوتراپي (Cryo surgery) يا استفاده درماني از سرماي شديد براي تخريب بافت. در اين روش ضايعه بدخيم با استفاده از نيتروژن مايع منجمد شده و در نتيجه آن، سلولهاي سرطاني نابود شده و از بين مي روند.
-خشکاندن و تخريب بافتهاي سرطاني از طريق جريان الکتريکي پرفرکانس (ctrodesiccation) .
- کورتاژ (curettage) يا پاک کردن سطح مبتلا به بيماري با استفاده از کورت (وسيله قاشقي شکل). در اين روش جراح ضايعه بدخيم را تراشيده و به وسيله کورت پاک و تميز مي کند.
-پيوند پوست (Graft) که بر روي بستر پوست آسيب ديده ناشي از جراحي و برداشتن توده سرطاني حاصل شده انجام ميگيرد.
- درمان ليزري که به وسيله پرتو نوري ليزر، سلولهاي سرطاني برداشته شده و از بين مي روند.
-جراحي ميکروگرافي مُه (Mohs micrographic surgery) در اين روش ضايعه سرطاني با کمترين صدمه به بافت سالم برداشته مي شود و طي آن، جراح با استفاده از ميکروسکوپ مقطع بافت سرطاني را مورد بررسي قرار مي دهد تا به طور کامل از نابودي سلول سرطاني اطمينان حاصل کند.
• راديوتراپيـ الگوي درماني ضايعه سرطاني با استفاده از اشعه يونيزان که منجربه انهدام سلولهاي سرطاني و کوچک شدن اندازه ضايعه سرطاني مي شود.
• شيمي درمانيـ استفاده از داروهاي شيميايي منجر به انهدام سلولهاي سرطاني پوست مي شود. براي درمان سرطان پوست دو نوع شيمي درماني وجود دارد:
-شيمي درماني موضعي که استعمال لوسيون يا کرم بر روي پوست است که منجربه انهدام سلولهاي بدخيم ميشود. در اين روش کرم و لوسيونهاي شيميايي که معمولا حاوي اسيد تريکلرو-استيک (trichloroacetic acid) هستند روي پوست قرار داده ميشوند (نبايد روي پوست ماليده شود).
-شيمي درماني باليني که داروهاي شيميايي از طريق خوراکي يا تزريق وريدي و يا داخل عضلاني تجويز ميشود.
• شيمي درماني الکتريکيـ استفاده از الگوي شيمي درماني توأم با ارتعاشات الکتريکي جهت مهار کردن رشد فزاينده سرطان پوست.
• پرتو درماني photodynamic Therapy فوتوديناميک تراپي استفاده از رنگ و نور است. در اين شيوه رنگ به داخل يک وريد تزريق و سپس در تمام بدن منتشر مي شود. بعد از چند روز، اين رنگ فقط در سلولهاي بدخيم باقي مي ماند. سپس با تابش نور قرمز رنگ ليزري ، رنگ درون سلول سرطاني نور را جذب ميکند و منجر به عکس العمل فوتوشيميايي که مخرب سلولها است، مي شود.
• درمان بيولوژيکي يا ايمنولوژيک که مشتمل بر بازسازي، تحريک، هدايت و تقويت سيستم طبيعي دفاعي بدن بيمار است و با استفاده از آنتي بادي و هدايت سيستم دفاعي خود بيمار جهت مبارزه با سرطان صورت مي گيرد. استفاده از عواملي مانند اينترفرونـ سلولهايي که فعاليت ضدتوموري مستقيم دارند، و آنتي بادي هاي مونوکلونال که اثرات تداخل بقاء سلول را دارند، رشد سرطان را کاهش مي دهد.
سرطان پوست يکي از شايع ترين و در عين حال قابل پيشگيري ترين سرطان ها است. اکثر اشکال سرطان پوست در نقاط برهنه بدن مانند صورت، دست، ساعد و گوش ايجاد ميشود از اين رو پوست بايد در برابر اشعه خورشيد محفوظ بماند و کرمهاي ضد آفتاب مناسب که فاکتور محافظت در برابر آفتاب آنها (SPF) پانزده يا بيشتر است توصيه ميشود.
تعداد بازدید: ۳۰۳۴